Copyright © 2017 H. Swart - http://www.koosswart.com

Pagina 29 van 37

Buitenverblijven in H-S

Foto's en verhalen uit "Het Nieuwsblad" van 1959 & 1960

[In de volksmond "Het Bokkeblad"]

„VREDENBURG” TE HOOGEZAND (1)

De strooptocht van Bommen Berend

„Vredenburg”• Ao. 1781

Het is algemeen bekend hoe de bisschop van Munster, Bernhard van Galen, bijgenaamd Bommen Berend, in 1672 heeft getracht de vroegere gebieden van zijn bisdom te her- overen. Zijn opmars werd voor Groningen gestuit, wat ons de jaarlijkse herdenking van de 28e augustus heeft bezorgd. Minder be- kend is, dat hij reeds in 1665 Groningerland is binnengevallen. Een deel van zijn troepen kwam bij Ter Apel over de grens. Zij werden in de slag bij Jipsinghuizen teruggedreven. Een ander deel echter rukte op vanuit het zui- den. Men had ze zien aankomen en alvast de weg van Zuidlaren over De Groeve onbruik- baar gemaakt en de brug over de Hunze af- gebroken. Op 6 oktober 1665 stonden de Munsterse troepen voor de rivier. Met bossen stro en ander materiaal werd een dam gelegd en zo trokken de voetknechten met het paar- devolk door Kropswolde tot aan de brug bij Foxham, die eveneens was verwijderd. Het leger bracht de nacht door te Foxnol. Bij het aanbreken van de dag ontwikkelde zich een gevecht met de Groningse troepen, die aan de overzij van het Winschoterdiep lagen. De strijd duurde tot negen uur in de morgen, Toen weken de Groningers voor het kanon- vuur terug en trokken de Munstersen voor- waarts. Met 6000 man zwenkten ze af in de richting Zuidbroek. Hun doel, de bezetting van de vesting Delfzijl, werd niet bereikt. Maar geruime tijd hielden ze stand in Win- schoten, van waaruit de dorpen in het 0l- dambt deerlijk werden geplunderd en ten dele platgeschoten.

Bij hun opmars zullen ze ongetwijfeld het grote huis even voorbij Martenshoek zijn ge- passeerd. De eigenaar van deze borg, want dat was het grote gebouw, had hun komst niet af gewacht en zijn toevlucht gezocht bin- nen de veilige muren van de stad Groningen. Het was burgemeester Gerhard ten Berge. Hij had hier reeds vele „plaatsen” veen opge- kocht en zijn bezitting tot één geheel afge-

rond. Toen de turf was af gegraven ging zijn ideaal in vervulling: hier verrees in 1664 zijn buitenplaats. Hij was gehuwd met de predi- kantsdochter uit Scheemda, Houcke van Vre- den, „Vredenberg” zo noemde hij dan ook zijn nieuwe borg: een combinatie van hun beider namen.

Het was een heerlijk huis, gelegen binnen het „kristallijne” water van de gracht. Afgesloten door een monumentaal inrijhek, voerde een brede oprijlaan over de slotbrug naar het bin- nenplein met aan weerszijden twee koetshui- zen, De borg zelf was twee verdiepingen hoog. In het midden verhief zich een sierlijk torentje bekroond met een koepel. Behangsels van groene, gele en rode zijde bekleedden de wanden van de vele vertrekken, terwijl de grote zaal was voorzien van kostbaar goud- leer. Grote kelders bevonden zich onder het hoofdgebouw; in één ervan werden de wijnen bewaard. Buiten in de keukenhof groeiden de kruiden, Achter het huis klaterde een fontein; in de bloemenhof gaf een zonnewijzer met Atlas, de vergulde wereldbol torsend, de uren aan. Een gracht omsloot het geheel Ten noorden — eveneens binnen grachten — lag de appelhof. Daarachter lag het park be-grensd door drie lanen, beplant met een dub-bele rij eiken bomen. Nog verder strekte het park zich uit tot over de weg door Kolham, langzaam overgaand in een sterrebos, waar-tussen zich de wandelpaden slingerden.

Ook op kerkelijk terrein ontplooide burge­meester Ten Berge zijn aktiviteit. In 1667 be­sloot men tot de bouw van een hervormde kerk te Hoogezand. Gerhard ten Berge wist zich verzekerd van een goede plaats. Hij mocht op eigen kosten en naar zijn believen hierin een mannen- en vrouwenbank plaatsen. Dit herengestoelte is opgesteld in de weste­lijke uitbouw en diende later tot zitplaats voor de bewoners van „Vredenburg”.

Mr. G. N. Schutter.